I. HOÀN CẢNH LỊCH SỬ VÀ VIỆC RA ĐỜI, TRƯỞNG THÀNH CỦA BAN THANH TRA TỈNH BẮC GIANG (Giai đoạn từ 1945 đến 1965)

Ngày 10/5/1957, UBHC tỉnh Bắc Giang đã có Quyết nghị số 153/TCCB do đồng chí Phó Chủ tịch UBHC tỉnh Ngô Duy Phương ký thành lập Ban Thanh tra tỉnh Bắc Giang (tạm thời) trong khi chờ nghị định bổ nhiệm chính thức của Thủ tướng phủ gồm 08 đồng chí cán bộ lãnh đạo vào Ban Thanh tra của tỉnh Bắc Giang. Đồng chí Hoàng Đức Mỹ là Ủy viên UBHC tỉnh được cử làm Trưởng Ban Thanh tra tỉnh Bắc Giang; đồng chí Hoàng Cường (tức Hảo) làm Phó Ban Thanh tra tỉnh và các đồng chí Phạm Sao, Nguyễn Văn Tham làm Ủy viên Ban Thanh tra tỉnh; các đồng chí Thân Văn Tuế, Nguyễn Trọng Chức, Trần Gia và Lê Phương làm cán bộ của Ban.

- Ngày 02/8/1957, UBHC tỉnh Bắc Giang có văn bản số 1354/TC-CB gửi Thủ tướng phủ, Bộ Nội vụ và Ban Thanh tra trung ương  đề nghị thành lập Ban Thanh tra của tỉnh. Đây là tổ chức thanh tra đầu tiên của tỉnh được thành lập nằm chung trong hệ thống thanh tra các liên khu, khu, thành phố, tỉnh trong cả nước theo chỉ đạo của Đảng và Chính phủ và cùng thời điểm này, tổ chức Thanh tra được tách ra từ Ban Kiểm tra Tỉnh ủy.

Bước sang năm 1958, theo yêu cầu nhiệm vụ của tỉnh, ngày 21/01/1958 Tổng Thanh tra trung ương Nguyễn Lương Bằng đã ký Nghị định số 04/NĐ-BT bổ nhiệm đồng chí Hoàng Văn Ngọc Ủy viên UBHC tỉnh kiêm Trưởng Ban Thanh tra tỉnh Bắc Giang         , đồng chí Hoàng Văn Cường giữ chức Phó Trưởng Ban và đồng chí Phạm Văn Sao giữ chức vụ Ủy viên Ban Thanh tra tỉnh Bắc Giang.

Bước sang giai đoạn những năm 1960-1962, Ban Thanh tra vẫn chỉ có biên chế từ 8 đến 9 cán bộ, tháng 7/1961 đồng chí Nguyễn Đình Trọng được Tổng Thanh tra Nguyễn Lương Bằng ký giữ chức Trưởng Ban Thanh tra tỉnh Bắc Giang.

Bước sang năm 1963, thực hiện chủ trương của Đảng và Chính phủ, hai tỉnh Bắc Giang và Bắc Ninh được sáp nhập thành tỉnh Hà Bắc. Theo đó, Ban Thanh tra tỉnh Bắc Giang được thành lập và đổi tên thành Ban Thanh tra Hà Bắc, xuyên suốt thời gian từ 1963 đến tháng 6 năm 1965, ông Nguyễn Đình Trọng vẫn giữ chức Trưởng Ban và tháng 01/1964, UBHC tỉnh Hà Bắc có Quyết định số 02/TCCB tạm cử ông Ngô Nhỡ - Ủy viên Ban Thanh tra tỉnh giữ chức Phó Ban Thanh tra tỉnh Hà Bắc. Ngày 10/02/1964, Tổng Thanh tra Ủy Ban Thanh tra của Chính phủ có quyết định bổ nhiệm ông Ngô Nhỡ - Ủy viên Kiểm tra tỉnh giữ chức Phó Ban Thanh tra tỉnh Hà Bắc; Quyết định số 10/QĐ-TC ngày 10/02/1964 bổ nhiệm ông Nguyễn Thế Tuy - Nguyên Chủ nhiệm Quốc doanh dược phẩm Bắc Giang giữ chức Ủy viên Ban Thanh tra tỉnh Hà Bắc; Quyết định số 12/QĐ-TC ngày 10/02/1964 bổ nhiệm ông Lê Thanh Tâm - nguyên Chủ nhiệm Công ty Bách hóa Bắc Giang giữ chức Ủy viên Ban Thanh tra tỉnh Hà Bắc; Quyết định số 25/QĐ-TC ngày 21/5/1964 bổ nhiệm ông Nguyễn Đức Nham (tức Hoàng Hải), nguyên Phó Bí thư huyện ủy Quế Võ giữ chức Phó Ban Thanh tra tỉnh Hà Bắc.

II. CHUYỂN BAN THANH TRA TỈNH HÀ BẮC THÀNH BỘ PHẬN XÉT KHIẾU TỐ THUỘC VĂN PHÒNG UBHC TỈNH HÀ BẮC (Giai đoạn từ 1965 đến 1971)

Bước sang năm 1965, trước tình hình chung của đất nước thời điểm này đế quốc Mỹ ngày càng trắng trợn leo thang gây chiến tranh xâm lược trên khắp cả hai miền Nam Bắc. Ngày 06/4/1965, Uỷ ban thường vụ Quốc hội đã gia quyết định giải thể Ủy ban Thanh tra Chính phủ và các Ban Thanh tra khu, thành, tỉnh. Tuy giải thể về mặt tổ chức nhưng công tác thanh tra được gắn liền với việc chỉ đạo thực hiện kế hoạch nhà nước và các nhiệm vụ công tác khác. Từ thời điểm này công tác thanh tra ở các ngành, các bộ do thủ trưởng phụ trách, ở địa phương do UBHC tỉnh trực tiếp phụ trách để cho bộ máy tổ chức được gọn nhẹ, mà vẫn có hiệu lực phù hợp vời tình hình và nhiệm vụ giai đoạn cách mạng của đất nước.

- Ngày 01/6/1965 Ủy ban Thanh tra của Chính phủ có Thông báo số 57 chấm dứt hoạt động của Ủy ban Thanh tra của Chính phủ từ 01/6/1965.

- Ngày 10/6/1965 UBHC tỉnh Hà Bắc có Quyết định số 119/TC-QĐ "Nay giải thể Ban Thanh tra tỉnh Hà Bắc nhiệm vụ công tác kiểm tra việc chấp hành những chủ trương chính sách, các chỉ thị, nghị quyết các chế độ quản lý tài chính nhằm chống tham ô lãng phí quan liêu, cũng như việc xét và giải quyết các đơn từ khiếu tố của cán bộ và nhân dân trong tỉnh từ nay do UBHC tỉnh trực tiếp chỉ đạo đồng thời giải quyết những vụ việc lớn có liên quan đến nhiều ngành, nhiều địa phương. Còn nhiệm vụ kiểm tra chung thường  xuyên và giải quyết cụ thể thì thuộc phạm vi của ngành nào, địa phương nào thì thủ trưởng và UBHC của ngành, địa phương đó chịu trách nhiệm. Riêng một số ngành kinh tế quan trọng cần thiết duy trì Ban Thanh tra hoặc cần thành lập bộ phận thanh tra để giúp thủ trưởng chuyên trách công tác này".

- Ngày 15/6/1965 UBHC tinh Hà Bắc có quyết định số 248 chuyển bộ phận xét khiếu tố và cán bộ hiện công tác tại Ban Thanh tra Hà Bắc sang UBHC tỉnh và do Ủy ban trực tiếp chỉ đạo gồm 07 đồng chí:

1. Lê Thanh Tâm                                  5. Lê Phương

2. Thân Văn Tuế                                  6. Đỗ Trọng Chức

3. Lê Văn Dươn                                   7. Thân Văn Tần

4. Vũ Văn Bài

- Từ năm 1965 đến 1969, theo chủ trương của Đảng và Nhà nước, công tác thanh tra được giao cho thủ trưởng các cơ quan, các cấp, các ngành phụ trách để gắn liền công tác thanh tra với việc chỉ đạo thực hiện chỉ tiêu kế hoạch nhà nước và các nhiệm vụ công tác khác.

- Ngày 11/8/1969, Quốc hội nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ra Nghị quyết số 780 NQ/ TVQH thành lập Ủy ban Thanh tra của Chính phủ.

- Ngày 31/12/1969 Hội đồng Chính phủ ra Quyết định số 262/CP chuyển vụ Xét kiểm tố thuộc Phủ thủ tướng sang Uỷ ban Thanh tra Chính phủ từ ngày 01/01/1970.

III. THỜI KỲ TÁI THÀNH LẬP CƠ QUAN THANH TRA TỈNH HÀ BẮC (Giai đoạn từ 1971 đến 1997)

Ngày 31/8/1970 Hội đồng Chính phủ ban hành Nghị định số 164/CP về việc tăng cường công tác thanh tra và chấn chỉnh hệ thống cơ quan thanh tra của nhà nước.

Thực hiện chủ trương của Đảng và chỉ đạo Chính phủ, ngày 11/01/1971 UBHC tỉnh Hà Bắc đã có quyết định số 05/QĐTC thành lập Ủy ban Thanh tra tỉnh Hà Bắc. Xác định rõ là cơ quan chuyên môn của UBHC tỉnh có trách nhiệm giúp UBHC tỉnh "việc giữ gìn kỷ luật nhà nước, bảo đảm chấp hành nghiêm chỉnh các chủ trương, chính sách, chế độ nhà nước ở địa phương bằng cách thường xuyên thanh tra việc chấp hành chính sách, chế độ ấy trong các UBHC cấp dưới, các cơ quan chuyên môn các đơn vị sự nghiệp các công, nông, lâm trường, xí nghiệp, các Hợp tác xã thuộc quyền lãnh đạo của UBHC tỉnh. Trong các cơ quan đơn vị sự nghiệp, xí nghiệp… của trung ương đóng tại địa phương, theo sự ủy quyền của UBHC tỉnh". Ủy ban Thanh tra tỉnh có 01 Chủ nhiệm, một số Phó Chủ nhiệm và Ủy viên Ủy ban Thanh tra. Văn phòng Ủy ban Thanh tra có các bộ phận:

- Bộ phận tổ chức hành chính

- Bộ phận khiếu tố

- Bộ phận thanh tra theo dõi các ngành, các cấp trong tỉnh

Biên chế của Ủy ban Thanh tra bước đầu ấn định 15 người, đồng thời ngày 11/01/1971 UBHC tỉnh Hà Bắc đã có Quyết định số 07/QĐ-NS, cử ông Ngô Quang Thanh nguyên Chi cục trưởng Chi cục Vật tư Hà Bắc giữ chức Quyền Chủ nhiệm Ủy ban Thanh tra Hà Bắc.

- Ngày 19/01/1971 UBHC tỉnh Hà Bắc có Quyết định số 08 về chuyển giao phòng Nội chính - Khiếu tố thuộc Văn phòng UBHC tỉnh sang Ủy ban Thanh tra tỉnh Hà Bắc.

- Ngày 31/12/1971, UBHC tỉnh Hà Bắc có quyết định số 142/QĐ, tách bộ phận khiếu tố trực thuộc Văn phòng UBHC các huyện, thị xã thành "Bộ phận Thanh tra trực thuộc UBHC các huyện, thị xã. Bộ phận thanh tra là một đơn vị chuyên môn trực thuộc UBHC huyện, thị xã chịu sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp về mọi mặt của UBHC huyện, thị xã đồng thời chịu sự chỉ đạo và hướng dẫn về chuyên môn, nghiệp vụ của Ủy ban Thanh tra tỉnh". Bộ phận thanh tra huyện, thị xã có nhiệm vụ: "Giúp UBHC huyện, thị xã thanh tra việc thực hiện kế hoạch nhà nước chủ yếu là kế hoạch nông nghiệp và thủ công nghiệp, việc thi hành chủ trương chính sách, chế độ, thể lệ của Đảng và Nhà nước trong cán bộ và nhân dân nhất là trong các hợp tác xã nông nghiệp. Bộ phận thanh tra huyện, thị xã là một đợn vị chỉ đạo trực tiếp với xã, thi trấn và hợp tác xã nên cần coi việc xét và giải quyết các vụ khiếu tố của cán bộ và nhân dân là nhiệm vụ chính của bộ phận thanh tra. Biên chế căn cứ chỉ tiêu đã được duyệt, căn cứ khối lượng công tác của huyện, thị xã mà bố trí cho sát".

Như vậy, gần 07 năm sau, tổ chức thanh tra tiếp tục được Đảng và Nhà nước quan tâm, khẳng định vai trò của công tác thanh tra trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước. Từ đây, hệ thống thanh tra tỉnh, huyện, thị xã được củng cố, trưởng thành và phát triển cả về tổ chức, lực lượng, chức năng, nhiệm vụ cụ thể đối với hoạt động thanh tra.

Ngày 13/7/1973, UBHC tỉnh Hà Bắc có Quyết định số 296/QĐ-UB cử ông Thân Văn Tuế, cán bộ thuộc biên chế Ủy ban Thanh tra tỉnh giữ chức Phó Chủ nhiệm Ủy ban Thanh tra tỉnh Hà Bắc.

Ngày 28/01/1974, UBHC tỉnh Hà Bắc có Quyết định số 42/QĐ-UB cử ông Nguyễn Thanh Cao nguyên Bí thư Huyện ủy huyện Thuận Thành giữ chức Phó Chủ nhiệm Ủy ban Thanh tra tỉnh Hà Bắc.

Thực hiện Quyết định số 25/TTg ngày 09/1/1976 của Thủ tướng Chính phủ về việc tổ chức Ban Thanh tra Nhân dân ở các cơ sở, chính quyền trong khu vực nông nghiệp, các tổ chức kinh tế sự nghiệp có tổ chức Thanh tra công nhân. Tháng 5 năm 1976 Uỷ ban tỉnh Hà Bắc đã có văn bản  giao nhiệm vụ cho chính quyền các cấp trong tỉnh tổ chức chỉ đạo hoạt động các tổ chức thanh tra nhân dân.

Ngày 24/01/1976, UBHC tỉnh Hà Bắc có Quyết định số 55/QĐ-UB điều động ông Nguyễn Huy Nhâm cán bộ Ban công tác miền Tây về, đến nhận nhiệm vụ Phó Chủ nhiệm Ủy ban Thanh tra tỉnh Hà Bắc.

Trong giai đoạn từ 1972 đến 1979, ông Ngô Quang Thanh giữ chức Chủ nhiệm; các ông Thân Văn Tuế, Hoàng Hảo, Nguyễn Huy Nhâm và ông Nguyễn Thanh Cao giữ chức Phó Chủ nhiệm Ủy ban Thanh tra tỉnh Hà Bắc.

Tháng 10/1979 đến tháng 10/1981, ông Nguyễn Huy Duyên là Tỉnh ủy viên, Chủ nhiệm Ủy ban Thanh tra; các ông Thân Văn Tuế, Hoàng Tuân (tức Cáp Trung Khảm) giữ chức Phó Chủ nhiệm Ủy ban Thanh tra tỉnh Hà Bắc

Tháng 5/1982 đến tháng 9/1985, ông Thân Văn Tuế giữ chức Chủ nhiệm, các ông Hoàng Tuân, Trần Giàng và ông Phạm Thanh Lộc (từ tháng 01/1985) giữ chức Phó Chủ nhiệm Ủy ban Thanh tra.

Tháng 10/1985 đến tháng 9/1986, ông Đỗ Mạnh Ân giữ chức Chủ nhiệm, các ông Trần Hoàng Tuân, Trần Giàng và ông Phạm Thanh Lộc tiếp tục giữ chức Phó Chủ nhiệm Ủy ban Thanh tra.

Từ tháng 10/1986 đến tháng 7/1993, ông Phạm Thanh Lộc là Tỉnh ủy viên, Chủ nhiệm Ủy ban Thanh tra tỉnh (sau là Chánh Thanh tra từ năm 1990); Phó Chủ nhiệm Ủy ban Thanh tra gồm các ông: Hoàng Tuân (đến tháng 3/1988), Trần Giàng (đến tháng 12/1987), Thân Văn Luận (từ tháng 10/1987); Trần Xuân Vòng (từ tháng 02/1990).

Tháng 4 năm 1990 Hội đồng nhà nước đã thông qua và ban hành Pháp lệnh thanh tra, hệ thống Thanh tra Nhà nước nói chung, Thanh tra Hà Bắc nói riêng đã được tăng cường theo tinh thần của Pháp lệnh. Dưới sự lãnh đạo của Tỉnh uỷ, UBND tỉnh và sự chỉ đạo của Thanh tra Nhà nước, sự quan tâm của cấp uỷ Đảng và chính quyền các cấp, Thủ trưởng các ngành. Thanh tra tỉnh Hà Bắc đã trưởng thành và hoạt động tích cực, đóng góp nhiều thành tích cho sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội của tỉnh nhà nói riêng và của đất nước nói chung.

Từ tháng 8/1993 đến tháng 12/1996, ông Nguyễn Đắc Trụ giữ chức Chánh Thanh tra; Phó Chánh Thanh tra gồm các ông Thân Văn Luận (đến tháng 10/1993); Trần Xuân Vòng.

IV. THỜI KỲ TÁI LẬP TỈNH BẮC GIANG, NGÀNH THANH TRA BẮC GIANG TRONG SỰ NGHIỆP CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA (Từ năm 1997 đến nay)

Tháng 01/1997, tỉnh Bắc Giang được tái lập, có 10 đơn vị hành chính (9 huyện, 1 thị xã ) với 229 xã phường thị trấn, dân số trên 1,5 triệu người. Trong bối cảnh là tỉnh mới thành lập, cũng như các ngành khác ngành Thanh tra Bắc Giang gặp rất nhiều khó khăn: Đó là sự thiếu thốn về cơ sở vật chất, trang thiết bị phương tiện làm việc, sự thiếu hụt về cán bộ lãnh đạo quản lý và đội ngũ cán bộ chuyên môn nghiệp vụ. Trong khi đó tình hình đơn thư KNTC lại tăng nhanh và ngày càng phức tạp.

Lãnh đạo Thanh tra tỉnh Bắc Giang  thời kỳ này gồm:

- Từ 01/01/1997 đến tháng 12/2005, ông Đỗ Trung Tín làm Chánh Thanh tra; Phó Chánh Thanh tra tỉnh Bắc Giang gồm các ông: Trần Xuân Vòng (đến tháng 10/1999), Thân Bá Cường (từ tháng 7/1997), Nguyễn Việt Ngọc (từ tháng 4/2001 đến tháng 9/2003), Nguyễn Hồng Giang (từ tháng 01/2004), Nguyễn Văn Nghĩa (từ tháng 8/2005).

- Từ tháng 01 đến tháng 9/2006, ông Thân Bá Cường làm Quyền Chánh Thanh tra; các ông Nguyễn Hồng Giang, Nguyễn Văn Nghĩa làm Phó Chánh Thanh tra tỉnh.

- Từ tháng 10/2006 đến nay, ông Thân Bá Cường làm Chánh Thanh tra tỉnh; Phó Chánh Thanh tra gồm các ông: Nguyễn Hồng Giang (đến tháng 5/2007), Nguyễn Văn Nghĩa (đến tháng 6/2008), Ngô Duy Mai (từ tháng 8/2007), Trương Văn Nam (từ tháng 9/2010), Trịnh Văn Thanh (từ tháng 6/2014)

Quá trình 69 năm xây dựng, trưởng thành và phát triển của ngành Thanh tra Bắc Giang, phát huy truyền thống tốt đẹp của ngành, mỗi cán bộ thanh tra viên không ngừng phấn đấu, rèn luyện tu dưỡng đạo đức, tác phong để thực hiện lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh "Cán bộ thanh tra như cái gương cho người ta soi mặt", xứng đáng với truyền thống vẻ vang của ngành.