Việc tổng kết 10 năm thi hành Luật Phòng, chống tham nhũng (PCTN) thu hút được sự chú ý đặc biệt của dư luận. Thực tiễn như thế nào và cần giải pháp gì để nâng cao hiệu quả PCTN? Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Thanh tra Chính phủ Phan Văn Sáu đã dành cho phóng viên Báo Thanh tra cuộc trò chuyện và bài viết xung quanh chủ đề này.
+ PV: Việc tổng kết 10 năm thi hành Luật PCTN cho thấy, mặc dù còn những hạn chế, tồn tại, một số nội dung chưa đạt yêu cầu đề ra nhưng không thể phủ nhận chúng ta đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Xin Tổng Thanh tra Chính phủ cho biết kết quả đó là gì?
- Tổng Thanh tra: Qua 10 năm thi hành Luật PCTN cho thấy trên các mặt công tác đều có sự chuyển biến rõ nét với những kết quả nổi bật như: Góp phần xây dựng xã hội công khai, minh bạch, dân chủ; hệ thống bộ máy Nhà nước có nhiều cải thiện; thể chế, chính sách về PCTN được hoàn thiện hơn với việc mở rộng công khai, minh bạch, thực hiện trách nhiệm giải trình, tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm, đổi mới phương thức lãnh đạo, chỉ đạo công tác PCTN; tiếp tục triển khai đồng bộ nhiều giải pháp PCTN như: Tăng cường trách nhiệm giải trình của cơ quan Nhà nước trong việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao; công khai minh bạch trong hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị; minh bạch tài sản thu nhập.
Cải cách thủ tục hành chính được triển khai quyết liệt trong các lĩnh vực đất đai, thuế, hải quan, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, đáp ứng yêu cầu hội nhập ngày càng sâu, rộng...
Chính sách, pháp luật về PCTN được đưa vào hệ thống giáo dục, đào tạo và triển khai rộng rãi, bước đầu tạo sự tác động nâng cao nhận thức trong xã hội về PCTN. Các biện pháp phòng ngừa tham nhũng được đẩy mạnh thực hiện, rà soát, đánh giá, điều chỉnh phù hợp hơn đã ngày càng phát huy hiệu quả. Việc tự phát hiện tham nhũng thông qua công tác kiểm tra và nhất là qua hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo tăng nhiều so với trước.
Nhiều vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp được phát hiện, điều tra, xử lý với những bản án nghiêm minh đã có tác dụng răn đe, ngăn chặn hành vi tham nhũng.
Hiệu quả thu hồi tài sản qua công tác thanh tra, điều tra tội phạm tham nhũng cũng đã có chuyển biến rõ rệt; vai trò của các tổ chức, đoàn thể chính trị - xã hội, hiệp hội doanh nghiệp, báo chí trong PCTN được đề cao; cơ chế bảo vệ, khen thưởng xứng đáng người tố cáo hành vi tham nhũng được xây dựng và tổ chức thực hiện, các sáng kiến PCTN của cộng đồng được khuyến khích, hỗ trợ thực hiện… góp phần quan trọng nâng cao vai trò, trách nhiệm của xã hội và mỗi người dân trong PCTN.
Hoạt động hợp tác quốc tế về PCTN được mở rộng và ngày càng sâu sắc hơn, góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.
Những kết quả nổi bật nêu trên đã nâng cao hiệu quả, hiệu lực PCTN, đồng thời có những tác động tích cực, thúc đẩy việc thực hiện mục tiêu ngăn chặn và từng bước đẩy lùi tình trạng tham nhũng.
+ PV: Có nhận định cho rằng các giải pháp phòng ngừa tham nhũng theo quy định của Luật PCTN hiện nay còn có giải pháp là hình thức, khó thực hiện, hiệu quả thấp. Tổng Thanh tra có ý kiến gì về nhận định này? Và đâu là nguyên nhân?
- Tổng Thanh tra: Việc kê khai tài sản, thu nhập còn nặng về hình thức do việc kê khai chỉ dựa vào ý thức tự giác của người có nghĩa vụ kê khai; hầu hết các bản kê khai chưa được kiểm tra, xác nhận; chưa giúp cho các cơ quan chức năng kiểm soát được những biến động về tài sản của người có chức vụ, quyền hạn; nhiều cơ quan, đơn vị chưa nắm đầy đủ trình tự, thủ tục kê khai và công khai; còn lúng túng trong việc hướng dẫn nguyên tắc, phạm vi biến động tài sản, loại tài sản, thu nhập phải kê khai, giải trình; vẫn còn một số cơ quan, đơn vị người đứng đầu chưa thực sự quan tâm, quyết liệt trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, chưa thực sự gương mẫu trong thực hiện việc kê khai, công khai bản kê khai tài sản, thu nhập; công tác quản lý, theo dõi việc kê khai, công khai, xác minh về tài sản, thu nhập chưa có tính hệ thống; việc thanh toán chủ yếu bằng tiền mặt; thu nhập ngoài lương còn khá phổ biến; ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm soát các giao dịch tài sản, thu nhập còn hạn chế.
Việc xử lý trách nhiệm người đứng đầu khi để xảy ra tham nhũng đã có tác dụng đề cao trách nhiệm của người đứng đầu, đồng thời có tác dụng răn đe nhất định. Nhưng thực tế số người đứng đầu bị xử lý còn ít so với số vụ việc tham nhũng được phát hiện.
Nguyên nhân là một số quy định và cơ chế xử lý trách nhiệm người đứng đầu khi để xảy ra tham nhũng còn thiếu, có vướng mắc nhưng chậm được sửa đổi, bổ sung. Thời điểm xử lý vụ án tham nhũng và thời điểm xử lý trách nhiệm người đứng đầu khác nhau. Mặt khác, biện pháp phòng ngừa này trong nhiều trường hợp lại đặt người đứng đầu vào tình huống xung đột lợi ích. Nếu tích cực kiểm tra, phát hiện tham nhũng trong nội bộ, thì có thể phải đối mặt với việc bị xử lý trách nhiệm hoặc ảnh hưởng đến uy tín, thành tích của bản thân và đơn vị.
+ PV: Với vai trò là cơ quan tham mưu cho Chính phủ quản lý Nhà nước về công tác PCTN, xin Tổng Thanh tra cho biết nguyên nhân của thực trạng kết quả thu hồi tài sản tham nhũng vẫn đạt tỷ lệ rất thấp so với tài sản tham nhũng?
- Tổng Thanh tra: Trong những năm gần đây, việc thu hồi tài sản tham nhũng đã có tiến triển. Tỷ lệ thu hồi năm sau cao hơn năm trước. Tuy nhiên, hiệu quả thu hồi tài sản tham nhũng còn thấp. Đây là vấn đề mà Việt Nam cũng như nhiều nước trên thế giới đang phải đối mặt khi giải quyết vấn nạn tham nhũng.
Có nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân về thể chế, chính sách như một số quan điểm, chủ trương của Đảng về thu hồi tài sản tham nhũng chưa được thể chế hóa kịp thời; các quy định của pháp luật về thu hồi tài sản tham nhũng phần lớn mang tính nguyên tắc, quy định trách nhiệm của từng cơ quan và quan hệ phối hợp giữa các cơ quan chưa rõ ràng; việc nội luật hóa các quy định về thu hồi tài sản theo Công ước Liên hợp quốc về chống tham nhũng còn chậm.
Bên cạnh đó, tội phạm tham nhũng thuộc nhóm tội có độ ẩn cao cả về hành vi phạm tội và tài sản bị chiếm đoạt. Kẻ phạm tội luôn có xu hướng che dấu, tẩu tán, hợp pháp hóa những tài sản do tham nhũng mà có, dẫn đến khó khăn cho việc truy tìm, thu hồi tài sản.
Việc thu hồi tài sản tham nhũng luôn phải tuân thủ các quy định của pháp luật hiện hành. Do đó, để thu hồi triệt để tài sản tham nhũng, làm triệt tiêu động cơ kinh tế của tội phạm tham nhũng cần quy định việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn của cơ quan có thẩm quyền nhằm tránh tẩu tán tài sản và các biện pháp thu hồi tài sản tham nhũng ngoài quy trình tố tụng hình sự, qua đó ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng tham nhũng thì việc hoàn thiện chính sách pháp luật theo hướng tăng cường, nâng cao hiệu lực, hiệu quả thu hồi tài sản.
Trong quá trình chuẩn bị để sửa đổi, bổ sung Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật Tương trợ tư pháp, các cơ quan của Chính phủ cũng đã nghiên cứu đề xuất, kiến nghị nhiều nội dung liên quan đến việc thu hồi tài sản do phạm tội mà có nói chung và thu hồi tài sản tham nhũng nói riêng.
Chính phủ cũng đã chỉ đạo để Thanh tra Chính phủ chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương, cơ quan liên quan tổng kết 10 năm thực hiện Luật PCTN trong đó có tổng kết, đánh giá chuyên đề về thu hồi tài sản để chuẩn bị cho việc kiến nghị sửa đổi toàn diện Luật PCTN, từ đó đề xuất những biện pháp mạnh mẽ hơn để nâng cao hiệu quả công tác PCTN nói chung và thu hồi tài sản tham nhũng nói riêng.
+ PV: Liên quan trực tiếp đến ngành Thanh tra, xin Tổng Thanh tra cho biết kết quả phát hiện tham nhũng qua công tác của ngành 10 năm qua? Con số này nói lên điều gì và ngành Thanh tra cần làm gì để nâng cao kết quả phát hiện tham nhũng, thưa Tổng Thanh tra?
- Tổng Thanh tra: Trong 10 năm, toàn ngành Thanh tra và các cấp, các ngành đã triển khai 93.696 cuộc thanh tra hành chính và 834.640 cuộc thanh tra, kiểm tra chuyên ngành. Qua thanh tra, kiểm tra phát hiện nhiều tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm trên các lĩnh vực; kiến nghị xử lý kỷ luật hành chính đối với 8.234 tập thể, 33.722 cá nhân; kiến nghị thu hồi 142.160 tỷ đồng, 993.978 USD và 51.515ha đất; chuyển cơ quan điều tra 752 vụ, 1.143 đối tượng. Qua hoạt động thanh tra cũng đã phát hiện 670 vụ với 1.815 đối tượng có hành vi, biểu hiện tham nhũng với số tiền, tài sản liên quan là 1.022 tỷ đồng, 73,6ha đất; chuyển cơ quan điều tra 274 vụ, 429 đối tượng có dấu hiệu tội phạm tham nhũng. Qua giải quyết 86.463 vụ việc tố cáo về tham nhũng thuộc thẩm quyền đã chuyển cơ quan điều tra 653 vụ việc với 1.172 người có dấu hiệu tội phạm tham nhũng.
Như vậy công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và PCTN được đẩy mạnh và có những chuyển biến tích cực. Công tác thanh tra đã có bước đổi mới cả về chất và lượng trong TTCP và toàn ngành. Hoạt động thanh tra được tiến hành theo chương trình cụ thể có trọng tâm, trọng điểm và triển khai theo kế hoạch đề ra, hạn chế được sự chồng chéo, trùng lặp, hiệu quả được nâng lên rõ rệt. Mỗi năm TTCP và ngành Thanh tra đã tiến hành nhiều cuộc thanh tra, tập trung vào các lĩnh vực nhạy cảm như: quản lý, sử dụng đất đai, tài nguyên khoáng sản, quản lý tài chính - ngân sách, cổ phần hóa, y tế, giáo dục, đầu tư, xây dựng cơ bản…
Qua hoạt động thanh tra đã phát hiện những nhân tố tích cực, đồng thời kiến nghị xử lý nhiều tổ chức và cá nhân vi phạm, thu hồi về ngân sách Nhà nước hàng nghìn tỷ đồng, tham mưu giải quyết được nhiều việc bức xúc của nhân dân. Hiệu quả hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, PCTN đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước.
Tuy có tiến bộ so với giai đoạn trước, nhưng nhìn chung việc phát hiện tham nhũng qua hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo còn hạn chế, số vụ việc chuyển cơ quan điều tra xử lý hình sự còn ít so với thực tế vi phạm; tỷ lệ thu hồi tiền, tài sản còn thấp. Hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra trách nhiệm thực hiện quy định của pháp luật về PCTN chưa được như yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra.
Để nâng cao kết quả phát hiện tham nhũng thông qua hoạt động của mình ngành Thanh tra đề nghị Quốc hội nghiên cứu sửa đổi pháp luật về thanh tra theo hướng làm rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra Nhà nước, phân định rõ thanh tra theo cấp hành chính và thanh tra theo ngành, lĩnh vực; tăng cường tính độc lập và tự chịu trách nhiệm của các cơ quan thanh tra.
Trong thời gian tới, ngành sẽ tiếp tục thực hiện tốt công tác thanh tra nhằm phát hiện kịp thời, chấn chỉnh, xử lý những sai phạm, tiêu cực trong công tác quản lý Nhà nước, quản lý kinh tế - xã hội.
Đồng thời, qua thực hiện công tác, thanh tra các cấp, các ngành tiếp tục kiến nghị với các cơ quan có thẩm quyền hoàn thiện thể chế trên các lĩnh vực kinh tế - xã hội, tập trung vào công tác quản lý Nhà nước và việc chấp hành pháp luật, nhất là trong những lĩnh vực trọng tâm như: Quản lý sử dụng đất đai, đầu tư xây dựng, quản lý tài chính, tài sản công, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, thực hiện chính sách xã hội, việc chấp hành pháp luật của doanh nghiệp.
Tích cực tham mưu Chính phủ chỉ đạo các cấp, các ngành thực hiện có hiệu quả công tác tiếp dân, xử lý đơn thư và giải quyết khiếu nại, tố cáo, tăng cường đối thoại, giải quyết kịp thời, dứt điểm các vụ việc mới phát sinh từ cơ sở, không để xảy ra bức xúc, bất bình trong nhân dân, không để các vụ việc tồn đọng, vượt cấp kéo dài; thực hiện nghiêm túc các biện pháp phòng ngừa, chú trọng đẩy mạnh việc phát hiện, xử lý và thu hồi các loại tài sản do vi phạm mà có; có biện pháp hữu hiệu bảo vệ người tố cáo, khuyến khích các cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia PCTN.
Tiếp tục tập trung xây dựng ngành Thanh tra trong sạch, vững mạnh. Hơn lúc nào hết, ngành Thanh tra phải thật sự trong sạch, vững mạnh, phải luôn quan tâm và tập trung chỉ đạo nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức của đội ngũ cán bộ thanh tra. Đẩy mạnh đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ về PCTN. Cán bộ thanh tra phải là lực lượng trung thành, tận tụy, gương mẫu, liêm khiết.
Tiếp tục thực hiện tốt Cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, coi trọng công tác xây dựng Đảng, gắn với kiện toàn, củng cố tổ chức bộ máy và đổi mới cải tiến, nâng cao hiệu quả công tác, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu, nhiệm vụ quản lý Nhà nước và quản lý kinh tế - xã hội tại địa phương.
+ Xin trân trọng cảm ơn Tổng Thanh tra!
Theo thanhtra.com.vn
